Νηπενθές – Memento Mori*

Τότε η Ελένη, θυγατέρα του Διός, στοχάστηκε αλλά δίχως να περιμένει, ρίχνει στο κρασί τους, μέσα από εκείνο που έπιναν, ένα βοτάνι, που το πένθος σβήνει, τη χολή πραΰνει, κι είναι της κάθε συμφοράς η λησμοσύνη.
Ομήρου Οδύσσεια

Οι άνθρωποι τον 19ο και στις αρχές του 20ου αιώνα, συνήθιζαν να φωτογραφίζουν τους νεκρούς τους σε πόζες σαν να ήταν ζωντανοί. Το μακιγιάζ, ή το χρώμα, εφαρμόστηκαν στο πρόσωπο του νεκρού για να κρύψει τα κλασικά σημάδια του θανάτου. Το πένθος, ως μνήμη, κρατούσε ζωντανό το δεσμό με το αγαπημένο πρόσωπο και αυτές οι φωτογραφίες έμειναν γνωστές ως Post-mortem.

Το πρώτο νεκροταφείο Αθηνών, είναι ένα μέρος που επισκεπτόμουν για βόλτα και φωτογράφιση, χωρίς να υπάρχει κάποιος δικός μου εκεί να αναπαύεται. Σε κάποια φάση της ζωής μου, όταν και βίωνα κάποιες ιδιαίτερα αδιέξοδες και καταθλιπτικές καταστάσεις, οι επισκέψεις αυτές πύκνωσαν και οι βόλτες σε αυτό κρατούσαν περισσότερο. Άρχισα να αναρωτιέμαι για διάφορα θέματα που αφορούν την απώλεια, τον θάνατο, την θλίψη και τη διαχείριση αυτών των βιωμάτων από αυτούς που μένουν πίσω. Σε αυτή τη φάση, διέκρινα ότι στις φωτογραφίες που τράβαγα στο νεκροταφείο, υπήρχε μια ασυνείδητη αποστασιοποίηση. Δεν μπορούσαν να μεταφερθούν αυτά που ένοιωθα και με προβλημάτιζαν. Συνειδητοποίησα ότι λειτουργούσε μέσα μου ένα ”φρένο” που με εμπόδιζε να πλησιάσω όπως ήθελα κι ένιωθα ότι αυτό ίσως ήταν ασέβεια. Εκείνο όμως που συνέβαινε είναι ότι υπήρχε ένα ταμπού, μεταβιβασμένο από την σύγχρονη κοινωνία και την αντίληψη της γύρω από το θάνατο, που δεν συζητείται εύκολα.

Οι τάφοι στα ορθόδοξα νεκροταφεία μοιάζουν σαν μικροί κιβωτοί μνήμης· σαν παζλ, που οι οικείοι του νεκρού συνθέτουν. Οι φωτογραφίες των νεκρών πάνω στους τάφους, με το πέρασμα του χρόνου και της φθοράς που δημιουργείται σταδιακά, μέχρι τον πλήρη αφανισμό της μορφής αυτού που κάποτε υπήρξε, είναι σαν να περιγράφουν την πορεία της μνήμης σε αυτούς που τον γνώρισαν και της αιώνιας λήθης μέσω του φυσικού περάσματος και των ίδιων. Συνειδητοποίησα ότι ο χώρος του νεκροταφείου είναι ένας χώρος σύγκρουσης μεταξύ της ανθρώπινης προσπάθειας να διατηρήσει τη μνήμη, και του χρόνου που συντρίβει τις προσπάθειες αυτές.

Μπροστά στον ίλιγγο του χάους που ξεδιπλώνει ο θάνατος, απελπισμένα θέλουμε να βάλουμε μια τάξη, να… ωραιοποιήσουμε με κατάλευκα μάρμαρα την αποσύνθεση της ύλης, να πιστοποιήσουμε με αγάλματα και προτομές το πέρασμα μας, να ξορκίσουμε το φόβο μας με σύμβολα πίστης.

Φαίνεται αντιφατικό: η μεταφυσική σαν δεκανίκι της λογικής, και αντίπαλος το χάος του φυσικού κόσμου που σαρώνει και συντρίβει το ανθρώπινο έργο.

υστερόγραφο
Ίσως τελικά οι σκέψεις αυτές να μην αφορούν τον θάνατο, αλλά διάμεσου αυτού μια επισήμανση για τον τρόπο που υπάρχουμε.

*Να θυμάσαι ότι είσαι θνητός